شاخص کل یا شاخص هم وزن؟

در ذهن اهالی بازار سرمایه همواره این سوال وجود دارد که آیا شاخص کل معیار خوبی برای وضعیت کلی بازار است یا خیر؟

شاخص کل یا شاخص هم وزن؟
بارها دیده شده که معاملات بلوکی روی تابلو اصلی در سهام شاخص ساز منجر به جهت‌دهی شاخص کل شده است، از این جهت نمی‌توان با مشاهده وضعیت شاخص کل به وضعیت کلی بازار پی‌برد.

به همین دلیل از سال ۱۳۹۳ شاخص هم وزن در اختیار فعالان بازار سرمایه قرار گرفته است، افراد می‌توانند با استفاده از آن با دقت بیشتری نسبت به ورود و خروج نقدینگی و وضعیت کلی بازار تصمیم گیری کنند. برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند شاخص کل معیار مناسبی برای ارزیابی شرکت‌های بورسی و نشان دهندۀ برآیند عمومی تغییرات بازار سهام نیست. ب طوری که شاهد آن هستیم بازار سهام در وضعیت کاهشی است، اما با افزایش قیمت یک سهم بزرگ شاخص سبز می شود!

برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه کمپین “جایگزینی شاخص هم وزن به جای شاخص کل”را تشکیل داده‌اند و خواستار این هستند که اطلاعات تاریخی شاخص هم وزن به روزرسانی شود شاخص هم وزن نشانگر دقیق‌تری برای تغییرات بازار سهام است باید به عنوان شاخص اصلی بازار در نظر گرفته شود.

شاخص هم وزن از تاریخ ۵ اسفند ۹۳ توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس کاربران قرار گرفته است. این شاخص پس از درخواست فعالان بازار سرمایه مبنی بر واقعی نبودن شاخص کل طراحی و محاسبه شد. در این شاخص کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند. در واقع ۵ درصد نوسان مثبت یک شرکت کوچک به اندازه ۵ درصد نوسان مثبت بزرگترین شرکت بورس در این شاخص تاثیرگذار است.

شائبه‌ای که همواره از دستوری شدن بازار و بهره برداری‌های خاص شاخص کل وجود دارد این است که معاملات هماهنگ شده بلوکی در سهامی که بزرگ بوده و بیشترین تاثیر را در شاخص کل دارد باعث می‌شود تا کلیت بازار بصورت تصنعی مثبت گزارش شود به طوری که در شاخص هم وزن این امکان وجود ندارد تنها با معاملات مثبت تعدادی سهام انگشت شمار کلیت بازار مثبت ارزیابی می گردد.

با همه این موارد شاید پیشنهادی که بیشتر مورد توجه اهالی بازار بوده است قرار گرفتن شاخص هم وزن بعنوان شاخص اصلی ارزیابی بازار و شاخص کل بعنوان شاخص جانبی باشد.

شاخص هم وزن پس از رونمایی با ۱۰ هزار واحد در میانه‌ی اسفند ۹۳ توانسته تا به امروز نزدیک به ۷۷ درصد رشد داشته است و به رقم ۱۷۷۰۰ واحد برسد به طوری که در مدت مشابه همان سال شاخص کل تنها ۲۹ درصد افزایش را ثبت کرده است.

به نظر می‌رسد با توجه به اینکه از رونمایی شاخص هم وزن بیش از دو سال و ۶ ماه می‌گذرد، داده و اطلاعات کافی جهت تحلیل پذیر بودن این شاخص فراهم گردیده است با توجه به این موضوع فرصت مناسبی ایجاد شده تا سازمان بورس با این تغییر مختصر نسبت به تمامی حواشی پیرامون بلوک‌زنی و شاخص سازی پایان دهد. علاوه بر این نگاه بیرونی به بازار نیز واقعی‌تر شده و اینگونه استنباط نمی‌گردد که سرمایه‌گذاران در بورس همگام با شاخص کل بایستی بازدهی کسب کنند.

در این دو سال روزهای منفی فراوانی در بازار سرمایه تجربه و شاهد بوده‌ایم، حتی تا ۷۰ درصد نماد‌ها معاملات منفی را سپری می‌کردند اما شاخص کل با نوسان مثبت به کار خود پایان داده بود و همچنین برعکس این موضوع نیز صادق است. به گونه‌ای که اکثر نمادهای بازار معاملات مثبت را تجربه کرده‌اند اما شاخص عددی منفی را نمایش می داد. این تناقضات از هر دو سو باعث تاثیرات روانی منفی بر ذهن معامله گران شده و خصوصاً در روزهای منفی بازار ناراحتی آنان را دوچندان می‌کند چه بسا منجر به عدم تمرکز و اخذ تصمیمات اشتباه در معاملات افراد گردد.

امیدواریم مسئولان ذی ربط در راستای استاندارد شدن قوانین بازار سرمایه رفتن به سوی پیاده سازی سازوکار بین المللی در نهاد های مالی این تغییرات نه چندان دشوار را به زودی اعمال کرده و گامی مثبت در جهت بهبود شرایط بازار سرمایه بردارند.

شاخص‌کل را اگر با همین عدد با سال ۹۲ مقایسه کنیم، شاهد آن هستیم که خیلی از سهم‌ها افت‌های زیادی داشتند ولی شاخص کل صعودی بوده؛ یعنی سرمایه سهامداران در این مدت نسبت به سال ۹۲ از بین رفته ولی شاخص به سقف همان سال می‌رسد. نحوه محاسبه شاخص کل یک مشکل است، برخی مواقع مشاهده می‌کنیم بازار نزولی‌ست ولی بواسطه اینکه شرکتی مانند فارس بلوک زده می‌شود شاخص کل را مثبت نشان می‌دهند.